ปาณาติบาต

                  คำว่า  ปาณะ  ในคำว่า  ปาณาติบาต  โดยสมมติสัจจะ  ได้แก่  สัตว์  โดยปรมัตถสัจจะ  ได้แก่  ชีวิตินทรีย์  ๒  อย่าง  คือ  รูปชีวิตินทรีย์  ธรรมชาติที่เป็นใหญ่ในการทำให้รูปมีชีวิตอยู่ได้  และอรูปชีวิตินทรีย์  ธรรมชาติที่เป็นใหญ่ในการทำให้นามธรรม  ได้แก่  เวทนา  สัญญา  สังขาร  และวิญญาณ  มีชีวิตอยู่ได้  ชีวิตินทรีย์ทั้งสองนี้  มีความสัมพันธ์เกี่ยวเนื่องกัน  เมื่ออย่างหนึ่งถูกทำลาย  อีกอย่างหนึ่งก็ถูกทำลายไปด้วย

                  เจตนาฆ่าของบุคคลผู้รู้อยู่ว่า  สัตว์นั้นมีชีวิต  อันเป็นไปทางกายหรือทางวาจา  เป็นเหตุให้เกิดความพยายามในการเข้าไปตัดอินทรีย์คือชีวิตทั้ง  ๒  นั้น  ชื่อว่า  ปาณาติบาต

              ปาณาติบาต  จะสำเร็จเป็นกรรมบถได้  ต้องประกอบด้วยองค์  ๕  คือ

     ๑.  สัตว์มีชีวิต

                       ๒.  รู้ว่าสัตว์มีชีวิต

                        ๓.  จิตคิดจะฆ่า

                        ๔.  พยายามเพื่อจะฆ่า

                        ๕.  สัตว์ตายด้วยความพยายามนั้น

              ปาณาติบาตนั้น  มีโทษมาก  เพราะเหตุ  ๔  ประการ  คือ

                       ๑.  สัตว์ใหญ่

                       ๒.  สัตว์นั้นมีคุณ

                        ๓.  ความพยายามของผู้ฆ่ามีมาก

                       ๔.  กิเลสของผู้ฆ่ารุนแรง

                  ปาณาติบาตที่ตรงกันข้าม  ชื่อว่ามีโทษน้อย