ไวพจน์ คือ คำสำหรับเรียกแทนกัน แห่งวิราคะ ๘ อย่าง
๑. มทนิมฺมทโน ธรรมยังความเมาให้สร่าง
๒. ปิปาสวินโย ความนำเสียซึ่งความระหาย
๓. อาลยสมุคฺฆาโต ความถอนขึ้นด้วยดีซึ่งอาลัย
๔. วฏฺฏูปจฺเฉโท ความเข้าไปตัดเสียซึ่งวัฏฏะ
๕. ตณหกฺขโย ความสิ้นแห่งตัณหา
๖. วิราโค ความสิ้นกำหนัด
๗. นิโรโธ ความดับ
๘. นิพฺพานํ ธรรมชาติหาเครื่องเสียบแทงมิได้
ความเมาในอารมณ์ยั่วยวนให้เกิดความเมาทุกประการ เช่น สมบัติแห่งชาติ สกุล อิสริยะ บริวาร ก็ดี ลาภ ยศ สรรเสริญ สุข ก็ดี ความเยาว์วัย ความหาโรคมิได้ และชีวิตก็ดี ชื่อว่าความเมา
ความกระวนกระวาย เพราะเหตุแห่งความอยากเปรียบด้วยอาการระหายน้ำ ชื่อว่า ความระหาย
ความติดพัน ความห่วงใยในปิยารมณ์ ชื่อว่า อาลัย
ความเวียนเกิดด้วยอำนาจ กิเลส กรรม และวิบาก ชื่อว่า วัฏฏะ
ความอยาก ชื่อว่า ตัณหา
ความสิ้นกำหนัด ปราศจากเสน่หา ฟอกจิตจากน้ำย้อม คือ กิเลสกาม ชื่อว่า วิราคะ
ความดับทุกข์เนื่องมาจากดับตัณหา ชื่อว่า นิโรธ
แต่นิโรธศัพท์ใช้ในความหมายธรรมดาก็มี เช่น คำว่า เตสญจ โย นิโรโธ จ พระตถาคตตรัสความดับแห่งธรรมเหล่านั้นด้วย ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมํ สิ่งใดมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นทั้งมวลมีความดับเป็นธรรมดา เป็นต้น
หมายเอาความดับคือ ระงับจิต เจตสิก (สัญญา เวทนา) ในลำดับแห่งสมาบัติที่ ๘ เรียกว่า นิโรธสมาบัติ ก็มี (เป็นชื่อสมาบัติอย่างหนึ่ง)
วิราคะ อันกล่าวถึงในลำดับแห่งนิพพิทา ได้แก่ อริยมรรค
สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงประทานข้อสังเกตว่า ปรมัตถปฏิปทา แสดงเฉพาะในทางละกิเลสกาม ไม่กล่าวถึงกิเลสส่วนปฏิฆะเลย ชะรอยท่านจะเห็นว่ากิเลสกามเป็นมูลแห่งกิเลสส่วนปฏิฆะ มีนิทัศนะ ตัวอย่าง เช่น อาฆาตจะเกิดขึ้น ก็เพราะพบความติดขัดแห่งความปรารถนาเนื่องด้วยปิยารมณ์