เกิดเป็น Value Investor

ในฐานะที่เป็นคนกลุ่มแรกๆ ในการลงทุน และเผยแพร่การลงทุนแบบ Value Investment ในเมืองไทย ผมได้พบกับ Value Investor มากมาย สิ่งที่ผมสังเกตเห็น และรู้สึกประหลาดใจก็คือ Value Investor โดยเฉพาะที่ค่อนข้างมุ่งมั่นกับการลงทุนจริงๆ นั้น ส่วนใหญ่เป็นผู้ชาย และจำนวนมากกว่าปกติมีอาชีพหรือมีการศึกษาในสายวิทยาศาสตร์โดยเฉพาะทางวิศวกรรมและแพทย์ ในช่วงแรกๆ ผมคิดว่าเป็นความบังเอิญ ต่อมาผมรู้สึกว่ามันไม่ใช่เรื่องบังเอิญแต่เป็นเรื่องที่มีเหตุผล เพียงแต่ผมไม่รู้ว่าอะไรคือ เหตุผลที่ทำให้ Value Investor ผู้มุ่งมั่นในตลาดหุ้นไทยวันนี้ประกอบไปด้วยวิศวกรผู้ชายจำนวนมากกว่าปกติ

ถึงวันนี้ หลังจากที่ได้อ่านหนังสือเกี่ยวกับ "จิตวิทยาเชิงวิวัฒนาการ" (Evolutionary Psychology) ซึ่งเป็นแนวคิดทางจิตวิทยาใหม่ที่เพิ่งมีการศึกษามาเพียงสิบกว่าปี ผมก็คิดว่าผมพอรู้หรืออธิบายได้ว่า ทำไม Value Investor ผู้มุ่งมั่นในเมืองไทยเวลานี้จึงมักจะเป็นวิศวกรหรือหมอและเป็นผู้ชาย คำตอบสั้นๆ แบบหยาบๆ ก็คือ เพราะเขาอาจจะเกิดมาเป็น Value Investor

จิตวิทยาเชิงวิวัฒนาการอธิบายพฤติกรรมของมนุษย์โดยอิงกับทฤษฎีวิวัฒนาการของ ชาร์ล ดาร์วิน ซึ่งบอกว่า สิ่งมีชีวิตทุกชนิดนั้นมี Mission หรือภารกิจหลักก็คือ การเอาตัวรอด และการแพร่เผ่าพันธุ์หรือยีนของตัวเองให้มากที่สุด ร่างกายและพฤติกรรมต่างๆ ของสิ่งมีชีวิตทุกชนิดนั้น มี " วิวัฒนาการ" หรือการปรับตัวอย่างช้าๆ เพื่อให้เหมาะสมกับสิ่งแวดล้อมที่จะทำให้สิ่งมีชีวิตนั้นสามารถเอาตัวรอดได้ดี และแพร่พันธุ์ได้มากที่สุด สิ่งมีชีวิตที่ปรับตัวไม่ได้ก็จะตายหรือค่อยๆ สูญพันธุ์ไป มนุษย์เราก็เป็นสัตว์หรือสิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่ง ซึ่งไม่ได้แตกต่างไปจากลิงหรือสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอื่นๆ ดังนั้นร่างกาย และพฤติกรรมของคนเรา จึงมีการปรับตัวหรือมีวิวัฒนาการให้เข้ากับธรรมชาติหรือสิ่งแวดล้อมซึ่งก็คือ โลกเรานั่นเอง แต่โลกที่ว่านั้นไม่ใช่โลกในวันนี้ แต่เป็นโลกในยุคดึกดำบรรพ์หรือในยุคน้ำแข็งที่ผ่านมาเป็นหมื่น แสน หรือล้านปีมาแล้ว เหตุผลก็เพราะว่า โลกในยุคปัจจุบันที่เป็นสังคมอุตสาหกรรมและข้อมูลข่าวสารนั้น เพิ่งจะเกิดขึ้นแค่ไม่กี่ร้อยปี ร่างกายและจิตใจของมนุษย์ยังปรับตัวไม่ทัน

ความแตกต่างระหว่างจิตวิทยาวิวัฒนาการกับจิตวิทยาแบบมาตรฐานก็คือ นักจิตวิทยามาตรฐานนั้นคิดว่า พฤติกรรมของคนนั้นไม่ได้เกิดมาจากวิวัฒนาการ แต่เกิดจากการเรียนรู้ และสังคมกับคนอื่นซึ่งเริ่มต้นหลังจากที่คน ๆ นั้นเกิด พูดง่ายๆ สมองของคนในวันที่เกิดนั้นว่างเปล่า เป็นเหมือนคอมพิวเตอร์ที่มีแต่ "เครื่อง" แต่ยังไม่ได้ลง "โปรแกรม" เลย ดังนั้น ถ้าเราต้องการให้เขาเป็นอย่างไร เราก็สอน หรือลง "โปรแกรม" ให้เขาเป็นอย่างนั้นได้ ส่วนนักจิตวิทยาวิวัฒนาการนั้นเชื่อว่า ในสมองของเรานั้น มี "โปรแกรมพื้นฐาน" หรือระบบแนวคิด และพฤติกรรมที่ถูก "ถ่ายเท" และ "ปรับแต่ง" หรือวิวัฒนาการ มาจากบรรพบุรุษมานานเป็นแสนเป็นล้านปีแล้ว ดังนั้น ถ้าเด็กเกิดมาเป็นผู้ชาย เขาก็จะมีโปรแกรมหรือสมองของผู้ชาย เขาจะมีพฤติกรรมแบบผู้ชาย เราจะสอนให้เขามีพฤติกรรมแบบผู้หญิงไม่ได้หรือได้ก็น้อยมาก

อย่างที่พูดไว้ข้างต้น มนุษย์ในปัจจุบันนั้น มี "โปรแกรม" ของการอยู่รอดและแพร่พันธุ์ที่เหมาะสำหรับคนในยุคหิน และคนในยุคหินที่เหมาะจะเอาตัวรอดและแพร่พันธุ์ได้ดีนั้นก็คือ ผู้ชายต้องเป็นสมาชิกหลักที่จะหาอาหาร และทรัพยากรซึ่งในปัจจุบันก็คือ ทรัพย์สมบัติและเงินทอง ผู้ชายต้องเป็นคนที่มีความคิดที่ "เป็นระบบ" และเป็นเหตุเป็นผล หรือคิดเกี่ยวกับตัวเลขและเข้าใจวิธีการทำงานของสิ่งหรือระบบต่างๆ ทั้งที่เป็นรูปธรรม และนามธรรมเพื่อที่จะสามารถคาดการณ์ว่าอะไรจะเกิดขึ้น และสามารถคิดค้นสิ่งใหม่ๆ ได้ดีกว่าผู้หญิง ส่วนผู้หญิงนั้นถูกกำหนดให้เป็นคนหลักในการเลี้ยงลูก ดังนั้นจึงเข้าใจเรื่องทั้งหลายที่เกี่ยวกับคนหรืออารมณ์และจิตใจของคน ดีกว่าผู้ชาย พูดโดยสรุปก็คือ ผู้ชายมีสมอง "แบบผู้ชาย" มากกว่าผู้หญิงและผู้หญิงมีสมอง "แบบผู้หญิง" มากกว่าผู้ชายโดยเฉลี่ย

คนที่เรียนเป็นวิศวกรหรือแพทย์นั้น ส่วนใหญ่แล้วก็คือคนที่มีสมองที่คิดเป็นระบบ เป็นตัวเลข และเป็นเหตุเป็นผลสูง ซึ่งต้องใช้สมอง "แบบผู้ชาย" มิฉะนั้นเขาก็คงจะเรียนไม่ได้ การลงทุนนั้น เป็นเรื่องของการหาและสะสมทรัพยากร ซึ่งเป็นภารกิจที่สำคัญของผู้ชาย ส่วนการลงทุนแบบ Value Investment นั้น จำเป็นต้องใช้หลักการวิเคราะห์ที่เป็นระบบ ใช้หลักของเหตุผลและตัวเลขประกอบ ทั้งหมดนั้นรวมกันทำให้คนๆ หนึ่งที่เราเห็นว่าเป็น Value Investor ที่มุ่งมั่น และมีความสามารถสูงนั้น แท้ที่จริงแล้วอาจจะไม่ใช่เป็นเพราะการศึกษาหรือเรียนรู้หลักการจากหนังสือเพียงอย่างเดียว แต่อาจจะเกิดตั้งแต่เขายังอยู่ในครรภ์มารดา และได้ยีนที่เป็นสมองแบบผู้ชายสูง พูดง่ายๆ เขาอาจจะต้องเกิดมาพร้อมกับศักยภาพที่จะเป็น Value Investor ก่อน และเมื่อถึงจุดหนึ่งที่เหมาะสมเขาก็กลายเป็น Value Investor คนที่เกิดมาไม่ได้เป็น Value Investor เช่น คนที่เกิดมาเป็นผู้หญิง และมีสมองของผู้หญิงสูงทำอย่างไรก็ยากที่เธอจะเป็น Value Investor (หมายเหตุ: เธออาจจะเป็นนักเก็งกำไรรายย่อยที่ชอบอ่านความรู้สึกของคนที่เล่นหุ้นในตลาด และซื้อขายหุ้นเพื่อความสนุกสนานมากกว่าที่จะเป็นเรื่องของการสร้างความมั่นคงทางการเงินให้กับครอบครัว)

แน่นอน ผู้หญิงหรือคนที่ไม่ได้เป็นวิศวกรหรือหมอก็สามารถเป็น Value Investor ที่มุ่งมั่น และเก่งกาจได้ เพราะผู้หญิงบางคนก็อาจจะมีสมองแบบผู้ชายสูงกว่าผู้ชายโดยเฉลี่ย เช่นเดียวกัน คนที่มีความคิดแบบเป็นระบบ หรือมีสมองแบบผู้ชายสูงก็ไม่จำเป็นต้องเรียนวิศวะหรือแพทย์ ดังนั้นคนในสาขาอาชีพอื่นก็สามารถเป็น Value Investor ที่มุ่งมั่นได้ เพียงแต่ในสภาวะปัจจุบันของตลาดหุ้นไทยนั้น ดูเหมือนว่ากลุ่มผู้นำของ Value Investor จะประกอบไปด้วยคนที่เกิดมา เพื่อที่จะเป็น Value Investor และพวกเขามักจะเป็นผู้ชายที่ทำงานในสายวิทยาศาสตร์ เฉพาะอย่างยิ่งวิศวกรและแพทย์