บทที่ 8.3: การบรรลุมรรคผลนิพพาน: สามัญญผลลำดับที่ ๒
เมื่อ ผู้เจริญภาวนาบรรลุวิปัสสนาญาณแล้ว ถ้ายังสามารถประคับประคองจิตใจให้เป็นสมาธิแน่วแน่ต่อไปอีก จิตย่อมบริสุทธิ์ยิ่งขึ้น ผ่องแผ้ว สุกสว่างยิ่งขึ้น ปราศจากกิเลสและอุปกิเลสจึงมีประสิทธิภาพในการงานยิ่งขึ้น หากน้อมจิตไปเพื่อให้ได้ฤทธิ์ทางใจ ฤทธิ์ทางใจก็จะบังเกิดขึ้น จะนึกให้เป็นอย่างไรก็เป็นไปตามนึก ดังที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสกับพระเจ้าอชาตศัตรูว่า
“ ภิกษุ นั้น เมื่อจิตเป็นสมาธิ บริสุทธิ์ ผ่องแผ้ว ไม่มีกิเลส ปราศจากอุปกิเลส นุ่มนวล ควรแก่การงาน ตั้งมั่น ไม่หวั่นไหวอย่างนี้ ย่อมโน้มน้อมจิตไปเพื่อนิรมิตรรูปอันเกิดแต่ใจ คือ นิรมิตกายอื่นจากกายนี้ มีรูปเกิดแต่ใจ มีอวัยวะน้อยใหญ่ครบถ้วน มีอินทรีย์ไม่บกพร่อง...
...มหาบพิตร เปรียบเหมือนบุรุษจะพึงชักไส้ออกจากหญ้าปล้อง เขาจะพึงคิดอย่างนี้ว่า นี้หญ้าปล้อง นี้ไส้ หญ้าปล้องอย่างหนึ่ง ไส้อย่างหนึ่ง แต่ก็เป็นไส้ที่ชักออกจากหญ้าปล้องนั่นเอง อีกนัยหนึ่ง เปรียบเหมือนบุรุษจะพึงดึงงูออกจากคราบ เขาจะพึงคิดอย่างนี้ว่า นี้งู นี้คราบ แต่ก็เป็นงูที่ดึงออกจากคราบนั่นเอง ข้อนี้ฉันใด ภิกษุก็ฉันนั้นแล...
เมื่อ จิตเป็นสมาธิ บริสุทธิ์ ผ่องแผ้ว ไม่มีกิเลส ปราศจากอุปกิเลส นุ่มนวล ควรแก่การงาน ตั้งมั่น ไม่หวั่นไหวอย่างนี้ เธอย่อมโน้มน้อมจิตไปเพื่อนิรมิตรูปอันเกิดแต่ใจ คือ นิรมิตกายอื่นจากกายนี้ มีรูปเกิดแต่ใจ มีอวัยวะน้อยใหญ่ครบถ้วน มีอินทรีย์ไม่บกพร่อง มหาบพิตร นี้แหละสามัญญผลที่เห็นประจักษ์ ที่ดียิ่งกว่า ทั้งประณิตกว่าสามัญญผลที่เห็นประจักษ์ข้อก่อนๆ” ๑
จากพระพุทธดำรัสนี้จะเห็นว่า สามัญญผลในลำดับถัดจาก “วิปัสสนาญาณ” ก็คือ “ฤทธิ์ทางใจ” หรือมีศัพท์ทางศาสนาว่า “มโนมยิทธิ” ซึ่งเป็นผลจากใจที่บริสุทธิ์มากขึ้น และส่งผลให้ผู้เจริญภาวนามีฤทธานุภาพ ถึงขั้นนิรมิตกายต่างๆ ได้
อย่างไร ก็ดี ณ จุดนี้ยังมีข้อที่ควรพิจารณาว่า เป้าหมายของการเจริญภาวนานั้น คือ การทำจิตใจให้บริสุทธิ์ขึ้นตามลำดับจนกระทั่งจิตบริสุทธิ์หมดจดจากกิเลส ทั้งปวง หรือบรรลุอรหัตตผล มิใช่มีเป้าหมายเพื่อฤทธานุภาพใดๆ ทั้งสิ้น ฤทธานุภาพที่เกิดขึ้น เป็นเพียงผลพลอยได้จากการทำใจให้บริสุทธิ์เท่านั้น เช่นเดียวกับการที่เราตั้งใจซื้อสินค้าอย่างหนึ่งอย่างใดและได้ของแถมเพิ่ม มาอีก ข้อนี้ฉันใด “มโนมยิทธิ” ก็ฉันนั้น
------------------------------------------------
๑ สามัญญผลสูตร ที.สี ๙/๑๓๒/๑๐๒